Dat nooit weer!
In de jaren vijftig, toen de schade en het leed van de Tweede Wereldoorlog in volle omvang duidelijk was, beloofden mensen elkaar plechtig: 'Dat nooit weer!' Maar wat was 'Dat'? Voor de een was dat 'oorlog', wat later leidde tot de 'Vredesbeweging', gekoppeld aan de felle protesten tegen de neokoloniale oorlog in Vietnam in de Verenigde Staten zelf, waar die zich haast ongemerkt ook had uitgebreid tot Laos en Cambodja. De ander beperkte zich tot de 'Holocaust' als thema, de gruwelijke, onmenselijk wrede, 'industriële' manier waarop Joden en Roma over de kling waren gejaagd. En een derde zag er een oproep in om ervoor te zorgen dat het fascisme in de herkansing niet opnieuw het onderspit zou delven. Fascisten moesten zorgen voor een betere 'PR', 'salonfähiger' worden, en velen werden geabsorbeerd door het na-oorlogse anti-communisme als een mooie mogelijkheid om zich te herpakken.
Die laatste groep omvatte niet uitsluitend rancuneuze openlijke Nazi's die de oorlog hadden overleefd, en in het vervolg niet 'tegen de muur' werden gezet, maar ook velen in het 'Westen' die niet begrepen waarom Hitler zich tegen Engeland en Frankrijk had gekeerd, terwijl ze toch een 'Deal' met hem hadden. 'Peace in Our Time', in ruil voor een vrijbrief voor de Nazi's om de Sovjet-Unie aan te vallen, en die enge 'Communisten', waarvan velen Joden, te verpletteren. Op het 'In English' gedeelte schetste ik al hoe die 'communicatiestoornis' tussen de Britten en Hitler-Duitsland het droomscenario van de Britten op zijn kop had gezet, met als direct gevolg de teloorgang van hun 'Imperium'. Hun banken hadden volop in Hitler 'geïnvesteerd', en die 'investering' rendeerde niet. Als je dan nu Cameron hoort die zijn gehoor voorhoudt dat steun voor de oorlog in Oekraïne een goede 'investering' is, dan druipt de cynische berekening er vanaf. Hij en zijn 'Oxford'-maatjes, in Engeland en daarbuiten, willen hun 'British Empire' nieuw leven inblazen.
Elke generalisatie, elke indeling in groepen, suggereert dat we te maken hebben met 'ééndimensionale' mensen die uniek door één bepaald doel geobsedeerd zijn, maar zo is die schets die ik hierboven geef niet bedoeld. Wat ik ermee probeer te verhelderen, is dat zo'n kreet als 'Dat nooit weer!', na zo'n slachting, nagenoeg overal op instemming kan rekenen, totdat je vraagt wat dat 'Dat' dan is? Iemand kan vol overtuiging en gloedvol betogen dat we moeten waken tegen lieden die een bloedhekel hebben aan Joden, en in hun haat zo ver gaan dat ze bereid zijn hen op industriële wijze te termineren. Zonder acht te slaan op het gegeven dat voor Hitler de 'Slaven' en 'Roma' ook 'Untermenschen' waren, en dat je die waakzaamheid beter een stuk breder kunt trekken als je een 'Holocaust' wilt voorkomen.
Daar zou de opdracht moeten zijn te waken tegen het identificeren van grote groepen mensen als 'minderwaardig'. Jood, Palestijn, Rus, Chinees, Amerikaan, Fransman, Italiaan…… Hier op dit blog heb ik, haast tot vervelens toe, gehamerd op de noodzaak 'Gedrag' te identificeren als iets wat we niet kunnen tolereren binnen de gemeenschap waar we toe behoren. Wat mensen elders in de wereld aanvaarden als hun normen en waarden dat gaat ons niet aan. Het is echter tegen dovemansoren gericht, en de roep om 'vergelding' bereikt inmiddels een crescendo die richting een herkansing gaat van een nieuwe Wereldoorlog, waarna de schaarse overlevenden elkaar plechtig beloven: 'Dat nooit weer!' Maar we leren het nooit.