Misschien stellen we de verkeerde vragen.
Wetenschap begint met het stellen van vragen. Uit nieuwsgierigheid, pure verwondering, of 'aangestuurd' door iemand die ergens een probleem ziet dat hij of zij wil oplossen. Het moet eenvoudiger kunnen, goedkoper, beter. In mijn bijdrage van gisteren stond ik stil bij maatschappelijke veranderingen met de tijd, en hoe normen en waarden, algemeen geaccepteerde oplossingen, transformeren. Onder invloed van de techniek, of veranderende mores, of omdat bepaalde uitdagingen (problemen) wegsmelten als sneeuw voor de zon.
In mijn jonge jaren werden tal van 'misdragingen' aangemerkt als een serieuze bedreiging, wat inhield dat de verantwoordelijke autoriteiten, de ouders, de leerkrachten en verschillende overheidsdiensten meenden dat het zaak was die 'misdragingen' in de kiem te smoren, en onverbiddelijk op te treden. Wat een generatie voortbracht die zich afvroeg of het niet wat minder kon, en die 'boomers' vonden oplossingen. Enerzijds door druk te zetten op de autoriteiten zelf door van hen te vragen inschikkelijker te zijn. Toleranter. Ik schreef daar in het verleden over dat tolerantie niet kan worden opgelegd of afgedwongen, omdat het dan geen tolerantie meer is. Tolerantie behoort bij het individu, en is spontaan, wat echter niet betekent dat je iemand niet met argumenten mag proberen te overtuigen om anders naar het gedrag van de medemens te kijken. Is 'Lang Haar' nou echt zo'n bedreiging? Nee. Nou, laat het dan los. Niet zo 'uptight'. Dat haar zegt niks over hem of haar als mens. 'Beter langharig, dan kortzichtig'.
Maar elke samenleving is een mengeling van mensen met verschillende tolerantieniveaus, en mijn 'oplossing' is dat de overheid zich er beter niet mee kan bemoeien. Laat de 'markt' vrij, en concentreer je op levensbedreigende situaties of de voortekenen van repressie, en stel daar paal en perk aan. 'Cordon Sanitair'? 'Positief Discrimineren'? Niemand kan u verplichten om in uw privéleven inschikkelijk te zijn, maar het mag nooit of te nimmer beleid worden, want dat is het voorportaal naar fascisme, of communisme. Dus op beleidsniveau moeten we met elkaar in gesprek blijven. Ook met de mensen die we niet mogen. Mits ze zich onthouden van machtsmisbruik, de grondwet die voor eenieder in gelijk mate geldt respecteren, en bereid zijn om compromissen te sluiten, en afspraken na te komen, zonder te 'nudgen'. Zonder geniepig de grenzen te verleggen in de hoop dat het niet opvalt.
Een andere innovatie van de 'boomers' was de verzekering. 'Misdragingen' waren niet erg, want de verzekering dekt de schade. Moreel en materieel corrupt, en alleen toepasbaar in een buitensporig welvarende samenleving waar het geld tegen de plinten opklotst. En tot slot bedachten de 'boomers' dat je 'misdragingen' ook kon voorkomen door 'surveillance', en door de beveiliging op te schroeven tot ver boven de pijngrens, wat mij betreft. Want ik heb het niet zo op 'Big Brother'.
Gaandeweg voltrok zich een merkwaardige metamorfose, waarbij wat voorheen de daders waren, die middels straf werden gecorrigeerd, slachtoffers werden, omdat de straf traumatiseerde. Nou noteerde ik al dat autoriteiten, ouders, leerkrachten en overheidsdiensten als de politie, in mijn jonge jaren niet zuinig waren met straffen, en ook straffen hanteerden die in deze tijd zelfs bij wet verboden zijn in ons deel van de wereld, omdat ze worden beschouwd als 'in strijd met de mensenrechten'. Nou ben ik zelf nogal fel op het punt van de 'mensenrechten', zoals de vrijheid van meningsuiting, de strijd tegen het opsluiten van onschuldige mensen die de misdrijven van overheidsdiensten openbaar hebben gemaakt, het beperken van de bewegingsvrijheid, middels boetes of belasting de vrije 'markt' zonder objectieve noodzaak manipuleren, of het recht om te demonstreren beperken, hoewel men binnen de lijntjes kleurt en anderen niet onnodige schade berokkent. Maar straf voor mensen die zich misdragen willen uitbannen? Hoe kom je erop?!?
Een straf kan bovenmatig zijn, of onderbemeten. En daar stuiten we op een serieus probleem waar ik niet zo één, twee, drie een oplossing voor zie. Zeker geen wetenschappelijke oplossing. Onze hoogst persoonlijke perceptie van wat redelijk is, is hoogst persoonlijk, en dat maakt een passende straf lastig. Die perceptie is ook nog eens niet stabiel, in veel gevallen, waar we onze opinie met de tijd aanpassen aan de 'mode'. Een ervaring kan daardoor tot decennia nadien nog uitmonden in een trauma. Wie 'boomers', die opgroeiden in een tijd waarin er héél anders werd gedacht over straf, zeker voor kinderen, vraagt of ze een 'gelukkige jeugd' hebben gehad, krijgt soms verrassende antwoorden voor wie verwacht dat iemand die opgroeide in die tijd waarin het zo 'streng' was wel tot op het bot getraumatiseerd moet zijn, en een abonnement moet hebben op therapie om er nog iets van te maken. In de praktijk zijn het véél vaker generaties na hen die zonder pillen niet weten waar ze het zoeken moeten, en in praatprogramma's het hoogste woord hebben over wat hen allemaal is aangedaan. Hoe kan dat nou?
Laat ik benadrukken dat ik niet zeg dat de klagers 'aanstellers' zijn, maar slachtofferschap is gecultiveerd door de keuzes die we maakten, en die kwetsbaarheid is in de meeste gevallen niet 'fake', zelfs niet als je als 'boomer' met wijd opengesperde ogen en mond naar je televisiescherm staart waar iemand in tranen is uitgebarsten omdat zijn voetbalclub met zes-nul van de mat werd gespeeld, en deze of gene 'expert' in een gloedvol betoog pleit voor erkenning van dergelijke trauma's. Een trauma is een debiliserende ervaring die maakt dat je je niet meer kunt concentreren op belangrijke zaken in het hier-en-nu. Onze eigen, individuele ervaringen, en weerbaarheid, daar terecht aangeduid als tolerantie, is deels een kwestie van aanleg, en deels een kwestie van conditionering.
Conditionering is een proces van kleine stapjes, in dit geval gewenning aan tegenslag, onaangename ervaringen, fysieke en mentale pijn, zoals bij straf, maar daar gekoppeld aan het besef dat bepaalde 'misdragingen' niet slechts worden afgekeurd, maar ook terecht buiten de norm zijn geplaatst, omdat het schade berokkent aan anderen. Iemand die opgroeide in een tijd waarin die normen en waarden nog niet waren opgerekt omdat de verzekering de schade dekte, of omdat mensen niet moesten zeuren omdat het gewoon een 'grapje' is waar je tegen moet kunnen, of omdat je moet begrijpen dat een supporter van een voetbalclub volledig 'uit zijn plaat gaat' na een verloren, of gewonnen wedstrijd, en dan een spoor van vernielingen nalaat, omdat dat heel 'menselijk' is, is volledig anders geconditioneerd. En dat heeft consequenties. Voor hem of haar zelf, en voor de samenleving.
De suggestie dat een samenleving die zich heeft ontdaan van de 'strenge' normen en waarden, en bevrijd van de noodzaak om te straffen door een complex web van op de persoon toegespitste, onbegrijpelijke regel- en wetgeving, met volop toegang tot therapie, 'talkshows' om stoom af te blazen, en aandacht voor de dader-als-slachtoffer, de 'Hemel-op-Aarde' dichterbij heeft gebracht lijkt te worden gelogenstraft door wat we overal om ons heen zien opkomen als 'decadent overvragen', en meer mensen die de overheid niet langer vertrouwen en voor eigen rechter gaan spelen. 'Gotham'.