In NRC roepen drie Utrechtse universiteitsmedewerkers Nederland op om IS-strijders terug te halen.
De drie, Beatrice de Graaf, hoogleraar geschiedenis van internationale betrekkingen, Kees van den Bos, hoogleraar psychologie, sociale, gezondheids- en organisatiepsychologie, en Pauline Jacobs, docent strafrecht, menen dat het niet riskanter is dan hen daar laten. Maar de winst is vooral dat ons land ervaring opdoet met 'deprogrammeren'.
In mijn persoonlijke beleving onderschat het drietal niet alleen het gevaar, maar overschatten ze ook het bereik van 'deprogrammeren', gelet op de resultaten tot nog toe. Geheel los van de vraag of je als overheid wel mee moet werken aan kennis gericht op het 'programmeren' van mensen. Sterker nog, in de tijd dat Beatrice de Graaf zich opwierp als 'advocaat van de duivel' in het programma van Pauw en Witteman, en geruststellend verkondigde dat die uitreizende jongens en meisjes écht niet bij ISIS terecht zouden komen, maar wel leuk konden helpen Assad te verdrijven aan de kant van de 'gematigde' terroristen, had Nederland in moeten grijpen door te voorkomen dat die jonge mensen 'geprogrammeerd' werden ten bate van een onethische en immorele oorlog.
In hoeverre de geruststellende woorden van mevrouw de Graaf de uitreizigers destijds de moed gaf om die onomkeerbare stap te zetten, waarop ze vervolgens in de hel belandden, zullen we nooit weten, maar het heeft zeker niet geholpen hen ervan te weerhouden. Hoe komt een mens tot een keuze? En welke programmering voorkomt dat die mens niet opnieuw zo'n stomme fout maakt? Dat geldt hier dan zowel voor de uitreizigers, als voor mevrouw de Graaf. 'Deprogrammeren' van mensen roept bij mij associaties op met die Stalinistische processen, waar verdachten ter zitting verschenen en grif toegaven verraders te zijn.
Uiteraard begrijp ook ik dat we ons best moeten doen om die Salafisten uit het hoofd te praten dat het een goed idee is om ons te onthoofden, een mes tussen de ribben te steken, of samen met hen in één grote explosie het tijdelijke met het eeuwige te verruilen. Anderzijds ben ik realist genoeg om te weten dat die drie hooggeleerde Nederlanders niet de ambitie hebben om van elke Nederlander een pacifist te maken. De ambitie van de 'programmeurs' is eerder het vinden van de juiste 'software' zodat die robots zich in de toekomst alleen nog maar opblazen, of van hun bloeddorstige kant laten zien als 'Den Haag' het licht daarvoor op groen zet.
In die beginfase van de 'Regime-Change'-operatie die tot doel had Assad een mes in de anus te steken, zoals kort daarvoor met Ghadaffi was gelukt, stond ons land vooraan met 'hulp'. Koenders en Timmermans liepen zich de benen uit hun gat, en kletsten de blaren op hun tong om ons ervan te overtuigen dat die 'gematigde' koppensnellers onze vrienden waren. Dat licht stond nadrukkelijk op fel groen. Het berouw kwam pas later, ruim na de zonde, toen er niet alleen Syrische koppen rolden, maar ook koppen van westerse journalisten en 'adviseurs' en 'instructeurs' die door de NAVO die kant op waren gedirigeerd. Dus wat moet ik mij in die context precies voorstellen bij 'deprogrammeren'?
Hondentrainers krijgen puppies om mee te werken, en na een intensieve training weten die beesten het verschil tussen het 'baasje' en de 'indringer'. Een 'valse hond' laat men als regel 'inslapen', omdat de kansen op een succesvolle correctie niet hoog worden ingeschat. In alle eerlijkheid ben ik ook niet echt optimistisch over de kansen om 'valse mensen' in een gevangenis te 'herprogrammeren', gelet op de recidive onder serieuze delinquenten. En niet alleen dat, maar de gevangenis is notoir een broedplaats voor 'radicalen', waar je aan de lopende band leest dat extremisten in de gevangenis 'radicaliseerden'. Tot en met de recent 'ingeslapen' al-Baghdadi aan toe. Ik ben zelfs zo sceptisch, dat ik het niet voor onmogelijk houdt dat de 'programmeur' eindigt als 'radicaal', als die 'programmeur' niet radicaal elke vorm van geweld afwijst.
Hiermee wil ik niet zeggen dat 'in laten slapen' de enige mogelijke optie is. Of dat ze ons niet tot last zijn als ze daar blijven. Ik vertrouw de 'programmeurs' alleen niet, en gelet op het voorspel waar ik hierboven naar verwees lijkt mij dat billijk. Daarnaast ben ik het eens met mensen die hen niet naar Nederland willen halen, omdat lokale berechting de kans aanzienlijk groter maakt dat er getuigen gevonden kunnen worden, en 'getuigen deskundigen' die niet met hun hoofd in een academische zeepbel leven die zwaar leunt op typisch westers jargon, ontleent aan 'DSM-5' kwalificaties die bij 'handopsteken' binnen een panel met westerse academici zijn geïdentificeerd.
De hooggeleerde auteurs van het artikel in NRC stellen dat de afgereisde strijders die nu terug willen keren ongetwijfeld last zullen hebben van 'cognitieve dissonantie'. 'Cognitieve Dissonantie' is ook wat ik heb ervaren toen ik hoorde dat iemand die deskundig zou moeten zijn op de nationale televisie schouderophalend reageerde toen ter sprake kwam dat een stel jonge Nederlanders met een 'allochtone' achtergrond naar Syrië wilde om te 'helpen' bij de bevrijding van Syrië conform de uitgesproken wensen van Nederlandse ministers. En dat er niets gedaan kon worden voor de wanhopige ouders, die wél begrepen wat hun kinderen te wachten stond.
Is het misschien een idee om degenen die nu pleiten voor repatriëring uit te laten reizen naar Syrië en Irak om lokaal de deskundige zorg te gaan bieden die nodig is om die terroristen te 'herprogrammeren'? Veldbed, degelijke tent, gedrukt exemplaar van de 'DSM-5' in de bagage, en ga het gesprek maar aan. Na succesvolle 'herprogrammering' kunnen hun klanten dan meteen lokaal helpen de rotzooi op te ruimen die ze gemaakt hebben, en zorgen voor een fatsoenlijke laatste rustplaats voor al die lui die ze van het dak hebben gegooid, aan het kruis hebben genageld, of hebben onthoofd, en deels hebben opgegeten. En daarna integreren, maar anders dan eerder in Nederland. Lijkt mij een project waar Nederland meer eer mee in kan leggen dan met die eerdere dwaze 'Regime-Change' actie.